ANKSİYETE BOZUKLUKLARI
DR. Burak Toprak
ANKSİYETE NEDİR ?
Anksiyete bozuklukları, kaybolmayan ve hatta tedavi edilmezse zamanla daha da kötüleşebilen önemli endişe veya korkuya neden olan ciddi bir psikiyatrik bozukluktur. Bazen hepimiz endişeli hissederiz, ancak bir anksiyete bozukluğuyla anksiyete oldukça sabit olma eğilimindedir ve bir kişinin yaşam kalitesi üzerinde çok olumsuz ve müdahaleci bir etkiye sahiptir.
Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının (DSM-5) beşinci baskısı, anksiyete bozukluklarını üç kategoriye ayırır:
- Anksiyete bozuklukları
- Obsesif-Kompulsif ve İlgili Bozukluklar
- Travma ve Stresle İlgili Bozukluklar
Bu farklılaşma, bozuklukların bir ortak yöne sahip olduğunu ve birbiriyle ilişkili olduğunu, ancak aynı zamanda belirgin bir şekilde farklı olduğunu göstermektedir.
YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU
Anksiyete bozuklukları, korku ve anksiyete olmak üzere iki temel özelliğe sahip diğer problemlerden kendilerini ayıran bir ruhsal bozukluklar sınıfıdır . Korku, yakın bir tehdide (gerçek veya hayali) yanıt olarak deneyimlenen bir duygudur. Öte yandan kaygı, gelecekteki potansiyel bir tehdit beklentisiyle yaşanan duygusal bir durumdur.
Genelleştirilmiş anksiyete bozukluğu (GAD) – adına rağmen – özel bir anksiyete bozukluğudur. GAD’nin ayırt edici özelliği kalıcı, aşırı ve müdahale edici endişedir.
Anksiyete Kimlerde Görülür ?
Ortalama başlangıç yaşı 30 yıl olsa da, diğer anksiyete bozukluklarından daha sonra, YAB yaşam döngüsünün herhangi bir noktasında ortaya çıkabilir.
Kadınların yaşamları boyunca YAB geliştirme olasılığı erkeklerden yaklaşık iki kat daha fazladır. Kadınlar daha sık anksiyete yaşadıklarından, uzmanlar 13 yaş ve üstü kadınlar ve kızlar için rutin anksiyete taramalarını önermektedir. 3 Anksiyete tedavi edilmezse zamanla daha da kötüleşebilir, bu nedenle erken teşhis, refahı korumak için önemlidir.
YAB, çocuklarda en sık görülen üç psikiyatrik sorun arasındadır (ayrılık anksiyetesi ve sosyal anksiyete bozukluklarının yanı sıra). Erken başlangıçlı anksiyete bozuklukları, çocukları ve gençleri yetişkinlikte bir dizi başka psikolojik sorun için daha fazla risk altına sokabilir.
Bununla birlikte, erken teşhis ve müdahale, semptomların önemli ölçüde veya tamamen ortadan kalkmasına neden olabilir ve yaşamın sonraki dönemlerinde başka sorunların gelişmesine karşı koruma sağlayabilir.
YAB ayrıca yaşlı yetişkinlerde en sık görülen anksiyete bozukluğudur. Yaşlı yetişkinlerde yeni başlayan YAB, genellikle birlikte ortaya çıkan depresyonla ilişkilidir. Bu yaş grubunda, YAB geçmişte muhtemelen birkaç nedenden dolayı yanlış teşhis edilmiştir.
Bununla birlikte, geriatrik psikiyatri alanı büyüdükçe, yaşlı yetişkinlerde YAB ve tedavisi ile ilgili araştırmalar da artmaktadır (ruh sağlığı hizmetlerinin önündeki tipik engellerin üstesinden gelme yolları dahil).
Anksiyete Belirtileri Nelerdir ?
YAB tanısı için , aşırı anksiyete ve endişe en az altı ay boyunca, günün büyük kısmında mevcuttur.
Aşırı endişenin özellikleri şunları içerir:
- Yanlış bir şey yokken bile aşırı endişelenme
- Gerçek riskle orantısız bir şekilde algılanan bir tehdit hakkında aşırı endişelenmek
- Uyanık olduğunuz saatlerin çoğunda bir şey için endişelenmek
- Başkalarından özel endişeniz hakkında güvence istemek, ancak yine de endişelenmeye devam etmek
- Bir konudan diğerine geçen endişe
Endişeler, yetişkinlere karşı çocuklarda farklı şekilde ortaya çıkabilir, ancak her iki durumda da tipik yaşam koşulları veya stres faktörleri (örneğin, sağlık sorunları, mali konular, yeni bir okula veya işe başlama) ile ilgili olma eğilimindedirler.
YAB hastaları için endişeyi kontrol etmek çok zordur ve aşağıdaki gibi birden fazla fiziksel veya bilişsel semptomla ilişkilidir:
- Yorgunluk
- Bozulmuş uyku
- Sinirlilik (bazen başkalarına göre gözlemlenebilir)
- Kas gerginliği veya ağrı
- Zayıf konsantrasyon (bazen hafıza problemleri)
- Huzursuzluk veya sinirlilik
YAB olan birçok kişi, terleme, mide rahatsızlığı veya migren baş ağrıları dahil olmak üzere diğer rahatsız edici uzun süreli kaygı belirtilerini de yaşar.
Anksiyetenin Yaşam Boyu Belirtilerinin Seyri
YAB hastaları kendilerini çoğu zaman hayatlarının çoğu için endişeli veya gergin hissettikleri şeklinde tanımlarlar. Semptomların ifadesi yaş grupları arasında benzer görünmektedir. Bununla birlikte, endişenin içeriği yaşam boyu değişme eğilimi gösterir.
Genç bireyler okul ve performans, hakkında daha endişeli olurlar. Yaşlı insanlar ise daha çok fiziksel sağlık, finansal ve aile refahı ile ilgili endişeler taşırlar.
Belirtileri karşılayanlar için semptomlar kronik olma eğilimindedir, ancak zamanla bozukluğun tam ve eşik altı formları arasında belirtiler azalabilir.
Genel olarak remisyon oranları düşük olsa da, GAD semptomlarının psikoterapi, ilaç veya her ikisiyle tedavi edildiğinde önemli ölçüde iyileştiği bilinmektedir.
Tedavi, YAB hastalarının sonraki yüksek stres ve geçiş dönemlerinde başarılı bir şekilde geçmelerine yardımcı olmak gerekir.
Anksiyetenin Tedavisi
YAB tedavisi tipik olarak üç kategoriden birine girer: ilaç tedavisi , psikoterapi veya kendi kendine yardım. Herhangi bir tedavinin amacı, bozukluğu olan kişilerin fiziksel ve zihinsel olarak daha iyi hissetmelerine yardımcı olmak ve ilişkilere, işte veya okulda ya da daha önce felç edici göründüğü diğer durumlarda tam anlamıyla katılmayı daha mümkün kılmaktır.
Son yıllarda Yaygın anksiyete bozukluğu tedavisinde Transmanyetik uyarım tedavisinin de etkili olduğuna dair çalışmalar mevcuttur.