TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU
DR. Burak Toprak
TRAVMA NEDİR ?
İnsanı dehşete düşüren, aşırı korku, panik hali yaşamasına neden olan ve çaresizlik hissi yaratan, çoğu kez beklenmedik bir anda ortaya çıkan kişinin kendisinin ya da sevdiklerinin beden bütünlüğüne zarar gelme riski olan olaylardan dolayı meydana gelen etkilere ruhsal travma diyoruz.
İnsanın canın sıkan bir çok olay yaşayabilir ama bunların hepsi travma yaratmayabilir. Her olay her insanda aynı etkiyi yaratmayabilir. Kimimiz için travmatik olan bir olay başkası için travmatik olmayabilir.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
Yeniden yaşama (hatırlama): Travmatik olay sonrasında kişi yaşamış olduğu olaylarla ilgili anılar zihnşne sık sık gelir. Olayla ilgili rahatsız edici görüntüler ve sesler, olayı düşünmek istemese de bir türlü zihninden çıkaramaz.
Travmatik anıların yeniden zihninde canlanması kişiyi dehşete düşürür ve sanki olayı yeniden yaşıyormuş hissine kapılır. Yaşamış olduğu bu dehşey duygusu sonrasında titreme, çarpıntı, soğuk soğuk terleme, ellerde, ayaklarda uyuşma hissi, nefes açlığı gibi anksiyete belirtileri görülür. Kişi travmatik olan bu durumu son derece gerçekçi yaşar(Hayallerle konuşabilir, sanki olay yerindeymiş gibi orayı terk etmeye çalışır).
Kaçınma: Kişi travmatik anıyı hatırlatan insan, yer, konuşma, durum hatta duygu ve düşüncelerden kaçınmaya çalışır. Kişiyi olayı hatırlatan yerlere gitmek istemez, olayla ilgili konuşmak istemeyebilir. Olayın ayrıntılarını unutabilir, genellikle olayla ilgili en sıkıntı verici durumlar unutulur. Kişi yaşamış olduğu travmatik olay neticesinde karamsar bir hale bürünür ve gelecekle ilgili beklentisi azalır. Bu olayı kimseye anlatamam, kimse beni anlamaz tarzında düşünmeye başlar.
Aşırı uyarılma: Travmadan etkilenmiş kişiler kendilerini tetikte, diken üstünde, tedirgin hissederler. Olayı her an yeniden yaşayacakmış gerginliği ile hareket ederler. Aşırı derecede hassas ve temkinli davranırlar. Örneğin yolda yürürken başıma bir şey düşer mi endişe ile binaların altına yaklaşmak istemezler. Yeniden benzer bir olay yaşamamak için çok ciddi tedbirler alırlar.
Ani ses ve hareketlerden aşırı irkilme ve abartılı tepkiler vermeye başlarlar. Özellikle uykuya dalmakta sorunlar yaşarlar. Uykuya dalmak ve uykuyu sürdürmek son derece güçtür. En ufak çıtırtıda hemen uyanırlar.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Travma Sonrası Stres Bozukluğu tedavisinde en önemli etmenlerden biri yerinde ve zamanında müdahalenin başlatılmasıdır. Tedavinin geçikmesi durumunda travmanın etkileri kronikleşebilir ve kişide ikincil psikiyatrik hastalıklar baş gösterebilir. Travmaya maruz kalan kişi yardım aramaya çekindiği, olayı hatırlamak istemediği, ya da kimsenin kendisine yardım edemeyeceğini düşündüğü vb nedenlerden dolayı yardım arama davranışına girmeyebilir. Ancak unutulmaması gereken şey travmatik olay profesyonel bir destekle çözümlenmezse travmanın etkileri belki de bir ömür sürecektir.
Tedavide ilaç tedavileri yanında tedaviye mutlaka psikoterapinin eklenmesi gerekmektedir. Özellikle travmatik olaylarda etkili ve hız bir terapi çeşidi olan EMDR terapisi uygulanması gerekir. EMDR terapisi ile travmatik olayın etkilerinin duyarsızlaştırılması sağlanır.