DİKKAT EKSİKLİĞİ
DR. Burak Toprak
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Çocukluk yıllarında başlayan dikkati sürdürmekte güçlük, odaklanamama, başlanan işi tamamlayamama, kişisel eşyalarını unutma, oturduğu yerde duramama, ders sırasında ayakta dolaşma, aşırı hareketlilik, koşturup durma, çok konuşma, arkadaşlarına sataşma, itme, dürtme, sıra bekleyememe, söz kesme vb şikayetlerle karakterize bir hastalıktır. Yapılan çalışmalarda her yüz kişiden yedisinde DEHB görüldüğü saptanmıştır. DEHB eğer tedavi edilmezse okul başarısında düşme, insan ilişkilerinde sorunlar yaşama, riskli davranışlara yatkınlık (adli sorunlar, madde kullanımı vb), gelecek yaşamında beklenen iş ve sosyal performansını sağlayamama görülmektedir. Bu yüzden mutlaka tanı ve tedavi amacıyla kişinin değerlendirilmesi gerekmektedir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağlarında başlayan ve tüm bir yaşamı etkileyebilen, süreğen bir beyin hastalığıdır. Biyolojik kökenleri üzerine yapılan kalıtım, genetik ve beyin görüntüleme araştırmaları ile bu hastalık tanımlanmıştır. DEHB belirtileri ve ek psikiyatrik hastalıklara yol açması nedeniyle ciddi bir sorun olarak erişkinlik döneminde de karşımıza çıkabilmektedir. Ayrıca rahatsızlığın belirli dönemlerde farklı şikayetlerin ön plana çıkması kimi zaman yanlış tanı ve tedavi uygulamalarına neden olabilmektedir.
YAYGINLIK
Toplumdaki DEHB yaygınlığı:
-Çocuklukta % 8
-Ergenlikte % 6
-Erişkinlikte % 4 olarak bildirilmektedir.
Çocukluk çağında zaten var olan dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlar çoğunlukla okula başladıktan sonra fark edilmektedir. Sınıfta yerinde duramayan, koltuğuna oturmayan, oyunlarda arkadaşlarına sataşan ve okumayı biraz geç sökerler ve bu çocuklar öğretmenleri tarafından görece hızlı fark edilip tıbbi yardım almaları için yönlendirilebilmektedir. Hiperaktiviteden kaynaklı belirtiler ön planda ise daha erken tedavi başvurusu olmaktadır.
Ergenlik Döneminde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Yaşın ilerlemesiyle birlikte görülme sıklığındaki azalma meydana gelir ancak belirtiler tamamen ortadan kalkmayabilir. Ergenlik dönemin özelliklerin de eklenmesi nedeniyle riskli davranışlarda artma ve ileriye doğru kalıcı zararlara neden olabilmektedir. Ergenlik döneminde kişinin yaşadığı dışlanma, damgalanma vb sorunlar nedeniyle riski davranışlara yatkınlık (sigara, alkol, madde kullanımı, adli olaylar vb ) görülmektedir.
Yetişkinlik Döneminde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Aşırı hareketlilik ve sonuçlarını düşünmeden dürtüsel davranışlar zaman içerisinde azalma eğilimindedir. Ancak bu azalmaya rağmen yetişkin dönemde DEHB olan bireylerde bir işe başlayamama, çok sayıda işe başlanmasına rağmen bir çoğunu bitirememe, iş yerinde verimsizlik ve kötü zaman yönetimi, , bir toplantı boyunca oturamama, aklına ilk geleni söyleme eğilimi, kötü şoförlük sorunları, organize olamama, gün boyunca bir işe başlayamama, stresle baş edememe ve öfke atakları yaşayabilirler. Evlilik ve iş yaşamındaki sorumluluklarının idaresi ile ilgili yoğun sorunlar ortaya çıkar ve bu durumlar uğraşmak kişilerin kendilerini yetersiz hissetmelerine neden olur bazen de depresyona sürükleyebilir. Genellikle yetişkinlik döneminde Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olabileceğini kişi farketmeyebilir ve yaşadığı sorunları kendi kişilik özellikleri nedeniyle yaşadığını düşünebilir ve çoğunlukla tedavi arayışına girmeyebilir. Bazende çocukluk yıllarında DEHB teşhisi konulmasına rağmen nasıl olsa bu durum düzelmiyor düşüncesi kişiyi tedavi arayışından uzaklaştırabilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
Erişkin dönemde DEHB si olan bireylere neredeyse bir kural olarak ikincil bir psikiyatrik hastalığın saptanması ve erişkin yaşamındaki karmaşıklık nedeniyle DEHB tedavisinde daha kapsamlı tedavi yaklaşımlarını gereklidir.
DEHB için ilaç tedavisi bütüncül tedavi yaklaşımının temelini oluşturmaktadır. İlaçların erişkin dönemde de tıbbi ve ruhsal eş tanıları gözeterek verilmesi gerekir. İlaç tedavisi ve psikoterapi yöntemleri ile hastalığın belirtileri kontrol altına alınmalıdır.