Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), her yaştan insanı etkileyebilen obsesyon ve/veya kompulsiyonlarla karakterize bir psikiyatrik rahatsızlıktır . Takıntılar (obsesyonlar), yoğun şekilde endişe uyandıran istenmeyen, zorlayıcı düşünceler, görüntüler veya dürtülerden oluşur. Zorlantılar (Kompulsiyonlar) ise kişinin takıntılardan kurtulmak ve/ veya sıkıntısını azaltmak için giriştiği eylemlerdir.
Çoğu insan hayatının bir döneminde obsesif düşüncelere ve / veya kompulsif davranışlara sahip olabilir. Ancak bu hepimizde “birazcık OKB” olduğu anlamına gelmez. Obsesif kompulsif bozukluk tanısının konulabilmesi için bu obsesyon ve kompulsiyon döngüsü o kadar aşırı hale gelir ki kişi bu durum yüzünden çok fazla zaman harcar ve kişinin değer verdiği önemli faaliyetlerin (iş ve sosyal yaşamını etkiler) önüne geçer.
Takıntılar ve zorlamalar tam olarak nedir?
Takıntılar , tekrar tekrar ortaya çıkan ve kişiyi kontrolü dışında hissettiren düşünceler, imgeler veya dürtülerdir. OKB’li bireyler bu düşüncelere sahip olmak istemez ve onları rahatsız edici bulur. Çoğu durumda, OKB’si olan kişiler bu düşüncelerin hiçbir anlam ifade etmediğini fark eder. Takıntılara tipik olarak korku, tiksinti, şüphe gibi yoğun ve rahatsız edici duygular veya işlerin “doğru” bir şekilde yapılması gerektiği duygusu eşlik eder. OKB bağlamında, takıntılar zaman alıcıdır ve kişinin değer verdiği önemli faaliyetlerin önüne geçer. Bu son bölüm, birisinin obsesif kişilik özelliğinden ziyade bir psikiyatrik bozukluk olan OKB’ye sahip olup olmadığını belirlediği için akılda tutulması son derece önemlidir.
Ne yazık ki, “takıntılı olma” günlük dilde yaygın olarak kullanılan bir terimdir. Kelimenin bu gündelik kullanımı, bir kişinin bir konu veya bir fikir veya hatta bir kişi ile meşgul olduğu anlamında kullanılır. Bu gündelik anlamda “takıntılı”, günlük yaşamda sorunlar içermez ve hatta zevkli bir bileşenine sahiptir. Radyoda duyduğunuz yeni bir şarkıya “takıntılı” olabilirsiniz, ancak bu saplantıya rağmen arkadaşınızla akşam yemeği için buluşabilir, zamanında yatmaya hazırlanabilir, sabah vaktinde işe başlayabilirsiniz vb. .
“Takıntı” nın içeriği daha ciddi olsa bile, örneğin, herkes zaman zaman hastalanmak, sevdiği birinin güvenliği konusunda endişelenmek veya yaptığı bir hatanın bazılarında felakete yol açıp açmayacağını merak etmekle ilgili bir düşünceye sahip olabilir. Bu takıntıların mutlaka OKB semptomları olduğu anlamına gelmez. Bu düşünceler OKB’de gördüklerinizle aynı görünürken, OKB’si olmayan biri de bu düşüncelere sahip olabilir, bir an için endişelenebilir ve sonra devam edebilir. Aslında araştırmalar, çoğu insanın zaman zaman istenmeyen “zorlayıcı düşüncelere” sahip olduğunu göstermiştir, ancak OKB bağlamında, bu zorlayıcı düşünceler sık sık ortaya çıkar ve günlük işleyişe engel olan aşırı kaygıyı tetikler .
OKB’de Yaygın Takıntılar [1]
| Bulaşma: *Vücut sıvıları (örnekler: idrar, dışkı) *Mikroplar / hastalık (örnekler: herpes, HIV) *Çevresel kirleticiler (örnekler: asbest, radyasyon) *Ev kimyasalları (örnekler: temizleyiciler, çözücüler) *Kir Kontrolü kaybetmek Zarar Mükemmeliyetçilikle İlgili Takıntılar |
İstenmeyen Cinsel Düşünceler *Yasak veya sapkın cinsel düşünceler veya görüntüler *Başkaları hakkında yasak veya sapkın cinsel dürtüler *Cinsel yönelimle ilgili takıntılar. *Çocukları veya ensest içeren cinsel takıntılar *Başkalarına karşı saldırgan cinsel davranışlarla ilgili takıntılar Dini Takıntılar Diğer Takıntılar |
Kompulsiyonlar , obsesif kompulsif bozukluğun ikinci kısmıdır. Bunlar, bir kişinin saplantılarını etkisiz hale getirmek, azaltmak veya takıntılarını ortadan kaldırmak amacıyla kullandığı tekrarlayan davranışlar veya düşüncelerdir. OKB’si olan kişiler, bunun yalnızca geçici bir çözüm olduğunun farkındadır, ancak bununla başa çıkmanın daha iyi bir yolu olmadığından, geçici bir kaçış olarak kompulsiyonlara güvenirler. Kompulsiyonlar ayrıca takıntıları tetikleyen durumlardan kaçınmayı da içerebilir. Kompulsiyonlar zaman alıcıdır ve kişinin değer verdiği önemli faaliyetlerin önüne geçer.
Takıntılara benzer şekilde, tüm tekrarlayan davranışlar veya “ritüeller” kompulsiyon değildir. Davranışın işlevine ve bağlamına bakmalısınız. Örneğin, yatma vakti rutinleri, dini uygulamalar ve yeni bir beceri öğrenmenin tümü, bir aktiviteyi tekrar tekrar tekrar etmeyi içerir, ancak genellikle günlük yaşamın olumlu ve işlevsel bir parçasıdır. Davranışlar bağlama bağlıdır. Kişi bir kütüphanede çalışıyorsa, günde sekiz saat kitap düzenlemek ve sipariş etmek bir kompulsiyon değildir. Benzer şekilde, sadece ayrıntılar için titizseniz veya her şeyin düzgün bir şekilde düzenlenmesini seviyorsanız, OKB kapsamına girmeyen “kompülsif” davranışlarınız olabilir. Bu durumda, “kompülsif” bir kişilik özelliğine veya kendinizle ilgili gerçekten tercih ettiğiniz veya sevdiğiniz bir şeye karşılık gelir. Çoğu durumda, OKB’si olan bireyler kompülsif davranışta bulunmaya istek duyarlar ve bu zaman alıcı ve çoğu zaman eziyetli eylemleri yapmak zorunda kalmamayı tercih ederdi . OKB’de kompulsif davranış, kaygıdan veya takıntıların varlığından kaçmaya veya azaltmaya çalışmak amacıyla yapılır.
OKB’de Yaygın Kompulsiyonlar [2]
| Yıkama ve Temizleme *Ellerin aşırı veya belirli bir şekilde yıkanması A*şırı duş, banyo, diş fırçalama, bakım veya tuvalet rutinleri *Ev eşyalarının veya diğer nesnelerin aşırı derecede temizlenmesi *Kirleticilerle teması önlemek veya ortadan kaldırmak için başka şeyler yapmak Kontrol etme *Başkalarına zarar vermediğinizi / zarar vermeyeceğinizi kontrol etmek *Kendinize zarar vermediğinizi / zarar vermeyeceğinizi kontrol etmek *Korkunç bir şey olmadığını kontrol etmek *Bir hata yapmadığınızı kontrol etmek *Fiziksel durumunuzun veya vücudunuzun bazı kısımlarını kontrol etmek Tekrarlama *Yeniden okuma veya yeniden yazma *Rutin aktivitelerin tekrarlanması (örnekler: kapıya girip çıkmak, sandalyelerden kalkmak veya inmek) *Tekrarlayan vücut hareketleri (örnek: dokunma, dokunma, göz kırpma) *Aktiviteleri “çoklu” olarak tekrarlama (örnekler: bir görevi üç kez yapma çünkü üçü “iyi”, “doğru”, “güvenli” sayıdır) Kaynak: https://iocdf.org/about-ocd/ |
