Her zaman“İyi hissetmek”, mutluluğun peşinde olmak, sürekli olumlu duyguları deneyimleme
arzusu ve olumsuz duygulardan kaçınmak günümüzde insanların en temel yaşam
hedeflerinden biri haline gelmiştir. Ancak insanın hayatında sadece olumlu duygulara sahip
olması pek mümkün görünmemekle birlikte acı, insan hayatının kaçınılmaz bir parçasıdır. Bu
noktada Kabul ve Adanmışlık Terapisi, bireyi kişisel kontrolü dışındakileri kabul etmesi ve
hayatını zenginleştirecek davranışları sürdürmede kararlı olması konusunda cesaretlendirerek
onun anlamlı ve dolu bir yaşam sürdürmesine yardımcı olmaya çalışmaktadır. Kabul ve
Adanmışlık Terapisi, bireylere olumsuz duygu ve düşüncelerin zihinlerini meşgul etmesini ve
hatta bedenlerini etkilemesini anormal olarak görmemeyi; bu duygu ve düşüncelerle
savaşmak yerine bu deneyimlerini olduğu gibi kabul ederek, onları “bir misafir” gibi
ağırlayarak, onlarla farklı, yeni yollarla ilişki kurmayı öğretmeyi ve şimdiki ana odaklı
yaşamalarına yardımcı olmayı hedeflemektedir. Kişi bütün bunları gerçekleştirebildiğinde ise
psikolojik esnekliğe ulaşabilecektir.
Kabul ve Adanmışlık Terapisi, radikal davranışçı ekolden gelen, bilimsel verilerle etkililiği
kanıtlanmış, felsefesini dil ve biliş arasındaki ilişki üzerine temellendiren (İlişkisel Çerçeve
Kuramı-RFT), şimdiki ana odaklı, farkındalık temelli bir yaklaşımdır. İngilizcedeki adıyla
ACT, Bilişsel Davranışçı Terapiden farklı olarak bireyi zorlayan, hayatını olumsuz yönde
etkileyen düşünceyi değiştirmek yerine o düşünceyle kurduğu ilişkiyi değiştirmeyi hedefler.
Oluşturulan yeni yapıda, soruna yol açtığı düşünülen düşünce veya duygulardan uzaklaşmak
yerine onlara daha yakından bakmak ve anlamaya çalışmak asıl amaçtır. Sonuç olarak
belirtilerin azalması ACT’ın ana amacı olmaktan ziyade düşünce ve duygulara odaklanmanın
ikincil bir kazancıdır.
Kabul ve Adanmışlık Terapisi temel olarak üç süreçten oluşmaktadır:
A= Düşünce ve duygularını kabul et, anda ol (Acceptance of your thoughts and feelings and
be present)
C= Değer odaklı bir eylem seç (Choose a valued direction)
T= Harekete geç (Take action)
Kabul ve Adanmışlık Terapisindeki Temel Kavramlar
Psikolojik Esneklik
Psikolojik esneklik, bireyin anlamlı ve dolu bir hayat yaşaması için önünde engel gibi duran
duygu, düşünce ve anılarını fark ederek; onları değiştirmeye, kontrol etmeye veya
yoğunluklarını ya da sıklıklarını azaltmaya çalışmaksızın davranışları üzerindeki
baskınlıklarını zayıflatmak ve böylece değer verdiği alanlardaki davranışlarında Adanmışlık
(kararlılık) göstermesi temel amaçtır. Terapi sürecinde de asıl amaç, danışanın psikolojik
esneklik düzeyinin arttırılmasıdır. Psikolojik esneklik düzeyi yüksek birey, yaşamında
karşılaştığı zorluk, kriz ve travmatik yaşantılara karşı daha işlevsel baş etme davranışları
sergileyebilmektedir. Psikolojik esneklik modeli bir diğer adıyla “esnek altıgen modeli” altı temel terapötik süreçten meydana gelmektedir: an ile esnek temas, kabul, bilişsel ayrışma, bağlamsal benlik, değerlerle temas ve değer odaklı davranışlarda adanmışlık.
Psikiyatrist Dr Burak Toprak
