Maalesef kumarın günümüzde hoşça vakit geçirme, eğlence ve dinlenme aracı olarak popülaritesi günden güne artmaktadır.
Patolojik kumar bağımlılığında ise kişi kişisel, ailevi veya mesleki zararlarına rağmen sürekli ve yineleyen uygunsuz kumar oynama davranışı içerisindedir. Aslında kumar oynama da bir dürtü kontrol bozukluğudur.
Kumar bağımlısı olan kişi kendine zarar vermekle birlikte ailesine ve çevresine de zarar verir. Büyük maddi kayıplara neden olan kumar bağımlılığı aile kurumunu parçalayabilmektedir. Kişiye göre uygulanan tedavi yöntemiyle yüksek oranda başarı elde edilebilmektedir.
Sınıflandırma
DSM-V’e göre aşağıdaki belirtilerin en az 4’ünün bulunması gerekmektedir:
-İstediği coşku için giderek daha çok paraya gerek duyar
-Kumar oynamayı bırakma sırasında huzursuz ya da kolay kızan biri olur
-Kumar oynamayı bırakmak için yineleyen ancak sonuç vermeyen çabaları olmuştur
-Sık sık kumar oynama üzerine düşünür
-Sıkıntı duyarken kumar oynayarak rahatlar
-Parayla kumar oynayıp yitirdiğinde onların peşinden koşar
-Ne denli kumar oynadığını gizlemek için yalan söyler
-Kumar oynama yüzünden önemli işini, ilişkisini, eğitimini yitirmiş ya da zarar görmüştür
-Kumar oynadığı için düştüğü parasızlıktan kurtulmak için başkalarının parasal kaynağına bel bağlar
-Patolojik kumarın tanımlanması dürtü kontrolünün sağlanamaması, kompulsif niteliği ve bağımlılığa benzer yapısı nedeniyle zor olmaktadır. Ancak giderek daha fazla zaman ve para harcamaları (tolerans geliştirmeleri), oynamadıklarında sürekli kumarı düşünmeleri, bırakınca huzursuz ve sinirli davranmaları (yoksunluk belirtileri), başarısız bırakma girişimleri kumarı bağımlılık çerçevesinde ele almayı gerektirmektedir.
Belirtileri
Kumar bağımlılığı sinsi bir şekilde başlar ve kişi bağımlı olduğunu çoğunlukla kabul etmeyebilir. Her defasında bir daha oynamayacağına dair kendisine söz verir büyük bir pişmanlık hisseder ancak bir süre sonra çoğunlukla yeniden oynamaya başlar.
Kumar bağımlıları yaşadıkları sorunlarını küçümseme ve çoğunlukla reddetme eğilimindedir.
Aşağıdakiler kumar bağımlılarının temel belirtileri kabul edilmektedir:
Zihninin bir köşesinde sürekli kumar oynamaya ile ilgili düşünceler. Giderek artan miktarda parayla oynama. Kaybettiklerini düşündükçe daha fazla kumar oynama isteği. Kendini rahatsız eden duygulardan kaçınmak için kumar oynama. Bağımlı olmadığına ya da parayla ilgili konularda sık sık yalan söyleme. Kendini kontrol etmede sorunlar yaşarlar. Parası olmamasına rağmen borç alarak oynama. Her kayıptan sonra kazanacağına dair hayaller kurup yeniden oynama. Kumar oynama davranışı yüzünden etrafındaki insanlarla ilişkilerin bozulması ve insanlardan uzaklaşma.
Yaygınlık
Kumar oynama yaygındır. Kolayca ulaşılabilir olması örneğin online kumar sitelerinin bulunması hem farkındalığı arttırmış hem de yasallaşmasını sağlamıştır. Kumarhanelerin giderek artması sonucunda da önceden sadece erkekleri etkilediği düşünülen kumar bağımlılığı kadınlarda da sıklıkla rastlanır hale gelmiştir.
Nedenleri
Kumar oynamak birçok probleme yol açar ancak bağımlılık herkesin başına gelebilir. Kimin kumar bağımlılığı geliştireceğini tahmin etmek güçtür. Kumar oynama davranışı kontrol edilemez hale geldiğinde ve kişinin ekonomik durumu, profesyonel yaşantısı ve ilişkilerine olumsuz etkileri olduğunda problem olarak görülmeye başlanmalıdır. Bağımlılık geliştiren birçok kişi dışarıdan sorumluluk sahibi görülebilir ancak hayatındaki bazı değişiklikler onu bağımlılık geliştirmeye itebilir. Bunlar:
- Emeklilik
- Travmatik olaylar
- İşle ilgili stres
- Depresyon ya da kaygı gibi duygusal durumlar
- Yalnızlık
- Diğer bağımlılıkların varlığı
- Çevresel faktörler ( arkadaşlar veya olası fırsatlar gibi)
Kumar bağımlılığına sahip birçok kişi alkol veya uyuşturucu bağımlılığı tanı kriterlerini de karşılamaktadır. Ancak diğerlerinde kumar dışında hiçbir bağımlılık görülmüyor da olabilir.
Risk Faktörleri
Bazı faktörler bağımlılığın gelişme riskini arttırmaktadır. Bunlar:
- Depresyon, kaygı durumları veya kişilik bozuklukları
- Diğer bağımlılıklar (madde veya alkol)
- Bazı ilaçların kullanımı (antipsikotikler, dopamin salgılatıcı Parkinsona karşı verilen ilaçlar gibi)
- Kişinin kumarhanelere yakın bölgelerde oturması
- Kişinin erken yaşta kumar ile tanışmış olması
- Cinsiyet (erkekler kadınlara göre daha yatkındır)
- Hayata karşı pozitif bakış açısı olan, enerjik, risk almayı seven kişilik yapısı
- Gerçekleri kabul etmekte isteksiz olma
- Duygusal güvensizlik yaşama
Kumar Oynayan Kişilerin Türleri
Profesyonel Kumarbazlar: Geçimlerini kumar oynamaya sağlarlar. Kumar dışında başka sosyal aktiviteleri de vardır.
Sosyal Kumarbazlar: Heyecan ve eğlence için oynarlar
Suçlu Kumarbazlar: Yasadışı yollardan (kaçakçılık gibi) elde ettikleri paralarla kumar oynarlar. Antisosyal kişilik bozukluğu bu kişiler arasında yaygındır.
Patolojik Kumarbazlar: Kumar konusunda kontrollerini kaybetmiş kişilerdir. Olumsuz sonuçlara rağmen kumar oynamaya devam ederler.
Seyri
Kumar oynama davranışında 4 temel aşamadan bahsedilmektedir bunlar; kazanma, kaybetme, tükenme ve vazgeçme aşamalarıdır.
Kazanma Evresi: Kişi kumar oynamaya yeni başladığında genellikle bir kazanç yaşar. Kumarla ilgili patolojik zihinsel uğraş tolerans ve kontrolün kaybedilmesi bu dönemde gelişir. Kişi güçlü, zengin hisseder ve adeta bir ‘uçuş’ halindedir. Yakın ilişkilerden uzaklaşır, kendilik değeri yükselir.
Kaybetme Evresi: Bu evre büyük bir kayıp ile başlar. Olağan kumarbaz için bu evre huzursuz edici bir olay iken patolojik kumarbaz için narsistik benliğine bir darbe olarak algılanır. Kayıpların peşine düşme davranışı bu aşamada başlar. Kişi borçlanır, kredi alır. Borçlarını başka borçlar ile ödemeyi dener. En son ev, araba gibi mülklerin satılması dönemine gelebilir, kazandığı paraları ise tekrardan kumar oynamaya harcar.
Tükenme Evresi: Bu dönemde kişinin elinde bir şey kalmamıştır. Depresif, mutsuz, umutsuzdur, intihar girişimleri olabilir.
Vazgeçme Evresi: Kişi bu dönemde her şeyi kaybeder. Kumar oynamayı sürdürür ancak bunu gelişigüzel yapar.
Eşlik Eden Durumlar
Patolojik olarak kumar oynayan kişilerde madde kullanımı, duygudurum, anksiyete, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu ve kişilik bozuklukları yaygındır. Kumar oynayan kişilerde intihar riskinin %20-25 olduğu bulunmuştur. Somatizasyon, obsesif kompulsif bozukluk, cinsel işlev bozuklukları ve paranoya rastlanan diğer bozukluklardır. Alkol ve madde kullanımı da patolojik kumar oynama ile ilişkilidir.
Tedavisi
Kumar bağımlılığının üstesinden gelmek kolay değildir ve profesyonel yardım almak kişinin zayıf veya sorunlarını halledemez olduğunu göstermemektedir. Ancak her kumar bağımlılığının özel olduğu ve tek tip bir tedavinin bulunmadığını göz önünde bulundurmak gerekir. Aşağıdakiler bazı tedavi yöntemleridir:
BDT: Bilişsel davranışçı terapi sağlıksız kumar oynama davranışları ve sağlıksız düşüncelere odaklanır (yanlış inançlar veya çarpıtmalar). Kumar oynama dürtüleri ile nasıl baş edilebileceği ve ekonomik, profesyonel, ilişkisel problemlerin nasıl çözüleceği ile ilgilenir. Kişinin inkarının kırılması, sorunlarıyla yüzleştirilmesi, sorunlarla başa çıkma ve hayır diyebilme becerilerinin geliştirilmesi, bağımlılık kavramının öğretilmesi temel hususlardır. Bunun yanında aileye yönelik bilgilendirme çalışmaları yapılmalıdır.
Rehabilitasyon programları: Çok ciddi seviyede kumar bağımlılığı olan kişiler için hastane yatışı önerilebilmektedir.
Aile terapisi: Kişinin problemli kumar oynama davranışı sırasında yaşadığı ailevi sıkıntıların tamiri için aile terapisi faydalı olabilmektedir.
