Narsisist sözcüğünün kökeni Yunan mitolojisindeki kahramanlardan birisi olan Narkissos’a
dayanmaktadır. Efsaneye göre; avcı olan Narkissos bir gün su içmek için nehir kenarında suya
doğru eğildiğinde su üzerinde kendi yansımasını görür ve gördüğü yansımaya âşık olur. Kendi
görüntüsü karşısında büyülenen Narkissos günden güne su içmeden, yemek yemeden orada
kalır ve sonunda ölür. Narsisizm sözcüğünün dilimizdeki karşılığı da efsanedeki kendine âşık
olma durumuna yakın olarak; Türk Dil Kurumu sözlüğünde “özseverlik” olarak verilmiştir.
DSM-5’te narsisizmden temel alan kişilik bozukluğu Özsever Kişilik Bozukluğu olarak ifade
edilmektedir.
Narsisizm teriminin psikoloji literatüründeki ilk kullanımı psikanalitik kuramcı Havelock
Ellis tarafından yapılmıştır. Ellis, 1898 yılında “Narcissuslike” terimini özellikle kadınlarda
görülen ve bireyin kendisine hayranlık duygularıyla cinsel dürtülerini kendi bedenine
yönlendirmesi olarak açıklamıştır. Psikanalitik dürtü kuramının sahibi Sigmund Freud’un
narsisizm kavramını ilk kez ele aldığı “Narsizm Üzerine Bir Giriş” adlı makalesinde “kendi
bedenine genellikle cinsel bir nesnenin bedenine davranıldığı gibi davranan, yani kendi
bedenine tam bir tatmin elde edene kadar bakan, onu okşayan, seven bir insanın tutumunu
tanımlamak üzere seçilmiştir.” denilmiştir. Freud narsisizmi 1910 yılında ilk kullanımında
“eşcinseller kendilerine benzeyen bir partner seçer ve onun aracılığıyla kendilerini cinsel
nesne olarak alırlar” biçiminde ifade etmiştir. Freud’un bu tanımlaması ile narsisizmi
psikoseksüel gelişim kuramındaki libidinal yatırımı bireyin kendi benliğine yaptığı otoerotik
evre ile libidinal yatırımın diğer bireylere (nesnelere) yapıldığı fallik dönem arasındaki bir
geçiş evresine yerleştirmesi olarak değerlendirilmektedir. Otoerotik evrenin en belirgin
davranışlarından birisi çocukluk çağı mastürbasyonudur. Bu davranış ile çocuk kendi
bedenine yoğunlaşarak haz duygusunu bir başka nesneye ihtiyaç duymadan tatmin olmaktadır.
Freud sonraki yıllarda narsisizm ile ilgili çalışmalarını geliştirerek narsisizmi birincil ve
ikincil narsisizm olmak üzere ikiye ayırmıştır. Freud’a göre birincil narsisizm “çocuğun tüm
libidosunu kendine yatırdığı erken bir dönem” iken, ikincil narsisizm “nesne yatırımlarından
geri çekilen libidonun yeniden benlik üzerine dönmesi”dir. “Primer narsisizmde obje sevgisi
yerine, benlik sevgisi vardır; seconder narsisizmde ise, obje sevgisini gölgeleyen bir benlik
sevgisi benlik değeri ihtiyacı vardır.” Freud’un kuramını ortaya koyduğu yıllarda henüz
“kişilik bozukluğu” kavramından söz edilmemiş, narsisizme daha çok gelişim dönemlerinde
ortaya çıkan bir olgu gözüyle bakılmıştır. Daha sonra tıp literatürüne girerek ölçütleri
tanımlanmıştır. Narsisistik Kişilik Bozukluğu DSM’nin 5. baskısında aşağıdaki ölçütlerle
tanımlanmaktadır:
Aşağıdakilerden beşi (ya da daha çoğu) ile belirli, erken erişkinlikte başlayan ve değişik
bağlamlarda ortaya çıkan, büyüklenme (düşlemlerde ya da davranışlarda), beğenilme
gereksinimi ve eşduyum yapamama ile giden yaygın bir örüntü:
1. Büyüklenir (örn. Başarıları ve yeteneklerini abartır; gösterdiği başarılarla oransız bir
biçimde, üstün biri olarak görülme beklentisi içindedir).
2. Sınırsız başarı, güç, zekâ, güzellik ya da yüce bir sevgi düşlemleriyle uğraşır durur.
3. “Özel ve eşi, benzeri bulunmaz biri olduğuna ve ancak özel ya da üstün diğer kişilerce (ya
da kurumlarca) anlaşılabileceğine ve ancak onlarla ilişki kurması gerektiğine inanır.
4. Çok beğenilmek ister.
5. Hak ettiği duygusu içindedir (özellikle kayırılacak bir tedavi göreceğine ya da her ne
istiyorsa yapılacağına ilişkin anlamsız beklentiler içinde olma).
6. Kendi çıkarları için başkalarını kullanır (kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarından
yararlanır).
7. Eşduyum yapamaz: Başkalarının duygularını ve gereksinimlerini anlamak istemez.
8. Sıklıkla başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığına inanır.
9. Başkalarına saygısız davranır, kendini beğenmiş davranışlar ya da tutumlar sergiler.
